میهمان ناخواندهی آسمان شب |
نواختری درخشنده در صورت فلکی عقرب پدیدار شده است. این مقاله راهنمای رصد این انفجار ستارهای و آشنایی با پدیده نواختر است.
حامد پورخرسندی
صبحگاه روز ۱۵ بهمن ماه یوجی ناکامورا و یوکیو ساکورای دو رصدگر ژاپنی، به طور مستقل از هم، در حالی متوجه حضور ستارهای میهمان در آسمان شب شدند که این ستاره از قدر ۹ به رنگ سفید زیبایی در صورت فلکی عقرب میدرخشید. اما این ستارهی نوظهور زمانی توجه رصدگران آسمان شب را جلب کرد که روز جمعه ۲۷ بهمن در عرض چند ساعت به قدر ۷/۳ رسید، و رصد این انفجار کیهانی برای رصدگران شهرها نیز ممکن شد . این جرم جدید که با نام نواختر ۲۰۰۷ عقرب و V۱۲۸۰ Scorpii شناخته میشود در ۹ درجهای جنوب شرقی قلب تپندهی عقرب (قلب العقرب) و در شمال شرقی ستارهی اپسیلون-عقرب در حومه شهر به راحتی دیده میشود.
این اجرام شگفت انگیز که با نام نواختر شناخته میشوند، جزو دسته خاصی از ستارههای متغیر به نام CVها یا متغیرهای فاجعهبار محسوب میشوند. قدیمـیترین گزارش ثبت یک ستاره نو (نواختر) به حدود ۱۳۴ قبل از میلاد باز میگردد. نواخترها به کمک طیف و افزایش نــــورانیت ظاهریشان به آسانی شناخته میشوند. میزان تغییرات درخشندگی آنها ممکن است بیـن ۸-۱۵ قـدر نوسان داشته باشد. در این دسته از ستارگان متغیر فورانهای ناشی از فرایندهای هستهای در لایههای سطحی ستاره (نواختر) یا در اعماق آنها (ابرنواختر) روی می دهد. معمولا در یک انفجار نواختری شاهد یک مجموعهی دو مولفهای بسیار نزدیک با تناوب ۰/۰۵ تا ۲۳۰ روز هستیم که مولفهی اصلی آن یک کوتولهی سفید و مولفهی دوم آن ستارهای خورشید مانند است. با تحول این سیستم، فرایند انتقال جرم از ستارهی خورشید مانند به سطح کوتوله آغاز می گردد که منجر به تشکیل قرص برافزایشی، پیرامون کوتوله سفید خواهد شد. کوتولهی سفید چگال، نیروی گرانشی زیادی وارد میکند. با ادامه فرایند انتقال جرم، مواد لایه لایه روی یکدیگر قرار میگیرند و به تدریج لایههای زیرین فشردهتر میشوند. به این ترتیب کم کم شرایط لازم برای آغاز فرایند هستهای در سطح کوتوله فراهم میگردد. آغاز این فرایند همراه با پرتاب پوستههای بیرونی ستاره به فضاست که به موازات آن دامنه نورانیت ستاره افزایش مییابد. قدر این نواختر همان طور که درآسمان ایران نیز به خوبی آشکار بود، صبحدم روز یک اسفند تا حدود ۵ کاهش پیدا کرده بود. برای دیدار با این نواختر باید به هنگام صبحگاه به سمت جنوب- جنوب شرقی آسمان بایستید و در محدودهی صورت فلکی عقرب این ستاره را بیابید. اما برای رصد دقیق این ستاره میتوانید، از یک دوربین دوچشمی کوچک یا حتی از منظریاب تلسکوپتان استفاده کنید. و حتماً گزارش دقیقی را از تغییرات نور این ستاره به همراه مشخصات ابزار رصدی، طول و عرض جغرافیایی رصدگاه و... بنویسید. نواختر به سرعت در حال کم نور شدن است اما تا دو سه هفته آینده کماکان در حد دید دوربینهای دوچشمی و تلسکوپهای کوچک باقی خواهند ماند. برای رصدگران متغیرها و جویندگان نواختر در سراسر دنیا فرصتی استثنایی برای مشاهدهی یکی از درخشانترین نواخترهای سالهای اخیر پیش آمده است. رصدگران باتجربه پیوسته به تخمین قدر این نواختر میپردازند و بسیاری گزارشهای دقیق خود را به انجمن معتبر رصدگران متغیر (AAVSO) میفرستند. برای تخمین قدر این نواختر می توانید از ستاره های H و N قوس کمک بگیرید. گزارشهای دقیق رصدی را برای ما بفرستید.
***** منبع : سایت رسمی مجله ی نجوم
|